Inleiding 

De tandarts Ralph Huber (1890-1983) ontwikkelde een speci-fieke naald met gebogen tip (figuur 1) om weefselbeschadiging bij het prikken zo veel mogelijk te beperken ⁽¹⁾. Vandaag wordt een dergelijke naald vooral gebruikt om geïmplanteerde poortkatheters aan te prikken om lekkage door het veelvuldig aanprikken te vermijden.

Figuur 1: Verschil tussen een standaardnaald en een Huberpuntnaald

Prikaccidenten bij gezondheidswerkers als gevolg van het gebruik van Huberpuntnaalden blijken uit vroegere registratiegegevens vooral voor te komen tijdens het verwijderen van de naald uit de intraveneuze poort ⁽²⁾. De registratiegegevens van prikaccidenten in het UZA (periode 1998-2019) bevestigen deze bevindingen (tabel 1). Deze accidenten kunnen zich voordoen wanneer met de niet-dominante hand het poortsysteem geïmmobiliseerd wordt door op de huid van de patiënt tegendruk uit te oefen; door de kracht die gezet wordt om de naald uit het septum van het poortsysteem te verwijderen bestaat het risico op een terugslag van de naald waardoor men zich in de niet-dominante hand prikt. Vandaar dat bij het verwijderen van dergelijke naalden meestal het hefboomprincipe wordt toegepast om de kans op een terugslag te verminderen. Ook hulpmiddelen om tegendruk uit te oefenen of het gebruik van Huberpuntnaalden met een veiligheidsmechanisme zijn mogelijke alternatieven.

De registratiegegevens van prikaccidenten met Huberpuntnaalden in het UZA en de acties ter preventie ervan worden verder beschreven.

Registratie van prikaccidenten met Huberpuntnaalden

Over een surveillanceperiode van 22 jaar (1998-2019) werden 58 prikaccidenten met Huberpuntnaalden door gezondheidswerkers in het UZA (573 bedden) gerapporteerd. Dit komt overeen met een gemiddelde incidentie van ongeveer drie prikongevallen per jaar.

Deze gegevens tonen anderzijds ook aan dat in meer dan de helft van de gevallen de accidenten gerapporteerd werden door het personeel van niet-oncohematologische diensten, waarschijnlijk omdat de gezondheidswerkers van deze diensten minder vertrouwd zijn met het gebruik van deze naalden. In dit verband is het belangrijk te preciseren dat intraveneuze poortkatheters eveneens aangeprikt worden door gezondheidswerkers in diensten als radiologie, spoedopname, pijncentrum, enz.…voor gevarieerde medische indicaties en voor andere dan voor het toedienen van oncochemotherapeutica.

Het jaarlijks aantal gerapporteerde accidenten met Huberpuntnaalden stijgt tot in 2006 (maximaal 7 gevallen in dat jaar) gevolgd door een daling met een ondergrens op jaarbasis in 2012, die daarna nog enkele jaren zal aanhouden. Vanaf 2017 wordt een nieuwe toename van het jaarlijks aantal accidenten waatrgenomen (grafiek 1).

Grafiek 1: Registratiegegevens van prikaccidenten met Huberpuntnaalden

De omstandigheden waarin de prikaccidenten zich voordeden worden weergegeven in tabel 1.

Tabel 1: Omstandigheden van de prikaccidenten met Huberpuntnaalden

Bespreking 

 Als gevolg van het verhoogd aantal prikaccidenten met Huberpuntnaalden vanaf 2005, werd een advies daterend van 1993 opnieuw onder de aandacht van de verpleegkundigen gebracht ⁽³⁾. Het betrof het gebruik van een metalen sleufsonde waarmee op een veilige manier tegendruk kon uitgeoefend worden bij het verwijderen van de naald (figuur 2).

Figuur 2: Sleufsonde

Bron: OMFT.info

Ondanks het advies om een dergelijk hulpmiddel te gebruiken bleven prikaccidenten met Huberpuntnaalden zich sporadisch voordoen.

Hoewel het aantal prikaccidenten laag is, ligt het wellicht in werkelijkheid hoger. Uit een eerder uitgevoerde onderrapporteringsstudie georganiseerd door het toenmalige WIV (2006-2007), bleek dat over een periode van 1 jaar (“recall periode”) bijna de helft van de prikaccidenten door het personeel in ziekenhuizen niet werd gemeld. Dezelfde studie toonde aan dat een prikaccident door 40% van de verpleegkundigen niet werd gerapporteerd ⁽⁴⁾.

Naar aanleiding van de Richtlijn 2010/32/EU inzake de preventie van scherpe letsels in de ziekenhuis- en gezondheidszorgbranche die in maart 2013 in nationale wetgeving werd omgezet ⁽⁵⁾, werden op het oncologisch hematologisch dagziekenhuis vanaf 2012 meerdere veiligheidsversies van de intraveneuze poortnaalden getest. Pas In 2017 werd een type positief geëvalueerd. De belangrijkste bezwaren waren aanvankelijk de kostprijs en op kwalitatief vlak de stroefheid bij het verwijderen en/of het feit dat ze minder compact waren ten gevolge van het ingebouwde veiligheidssysteem. Hierdoor waren dergelijke naalden minder interessant voor de patiënt dan de niet-veiligheidsversie wanneer de naald meerdere dagen ter plaatse moest blijven. Vermoedelijk waren deze naalden ook oorzaak van extravasaties die zich na overschakeling naar de huidige versie niet meer hebben voorgedaan. De veiligheidsnaald die uiteindelijk positief werd geëvalueerd is ondertussen definitief in gebruik op het oncologisch hematologisch dagziekenhuis sinds september 2017 (figuur 3). 

Sindsdien werd geen enkel prikaccident met Huberpuntnaalden nog door die afdeling gemeld. Nochtans is precies deze afdeling de grootste gebruiker van Huberpuntnaalden: in 2019 werden 16.294 Huberpuntnaalden aangekocht, waarvan er 4.432 werden gebruikt op het dagziekenhuis (= 27,2%). Het veralgemeend gebruik van de veiligheidsversie op het dagziekenhuis sinds 2017, terwijl nadien ook meer en meer andere afdelingen in het ziekenhuis van deze veiligheidsversie gebruik gingen maken, is wellicht de verklaring voor de drastische afname in het jaarlijks gemiddeld prikaccidenten met Huberpuntnaalden, namelijk van 3,8 prikaccidenten/10.000 aangekochte Huberpuntnaalden (2006-2011) naar 0,9 prikaccidenten/10000 Huberpuntnaalden (2012-2019). 

Precies het feit dat op het dagziekenhuis zich geen prikaccident meer met Huberpuntnaalden voordeed sinds het gebruik van de veiligheidsversie, was een argument om ook andere diensten te laten overschakelen; zo maakte de verpleegafdeling oncologie, ook een belangrijke gebruiker van Huberpuntnaalden tot begin 2020 nog gebruik van de niet-veiligheidsversie van deze naald.

Uiteindelijk werd in de loop van 2020 beslist om, na aanpassing van de interne procedure en het voorzien van een instructiefilm, enkel nog de veiligheids-Huberpuntnaald aan te kopen.

Figuur 3: Veiligheidsversie van een Huberpuntnaald

Besluit

Hoewel het aandeel van prikaccidenten met Huberpuntnaalden laag is, veroorzaken dergelijke accidenten naast mogelijke blootstelling aan bloedoverdraagbare aandoeningen ook mogelijke blootstelling aan oncochemotherapeutica. Uit de registratiegegevens in het UZA blijkt dat, nog vóór een algemene sensibilisatie van het personeel omtrent het veilig omgaan met Huberpuntnaalden, enkel al het gebruik van veiligheids-Huberpuntnaalden accidenten met deze naalden heeft verminderd. 

Referenties

1. Vascular Access Catheter Tips, aug-sept 2008. http://www.norfolkaccess.com/pdf/The%20Huber%20Point%20Needle.pdf

2. Bentley M. injuries from Huber needles. Advances in exposure prevention,1998;3(6):62.

3. Fleerackers Y, Colebunders R, Van Broeckhoven J. Port-a-Cath Needlestick Injuries. Infection Control and Hospital Epidemiology, 1993; 14 (10):562-563.

4. Leens E. Hoeveel accidentele bloedcontacten worden niet aangegeven en waarom? Resultaten van een nationale onderrapporteringsstudie (Combien d’accidents exposants au sang ne sont pas rapportés et quelle en est la raison ? Résultats d’une étude de non-rapportage nationale). Noso-info, 2008,12 (3): 2-5.

5. Belgisch Staatsblad, 03/05/2013 (26168-26170). Koninklijk besluit van 17 april 2013 tot wijziging van het koninklijk besluit van 4 augustus 1996 betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico’s bij blootstelling aan biologische agentia op het werk, met het oog op de preventie van scherpe letsels in de ziekenhuis- en gezondheidszorgsector.