Presentatie en context 

Met het oog op een continue zorgverbetering en overeenkomstig de bestaande voorschriften, zijn programma’s voor ziekenhuishygiëne, infectiepreventie en -controle (IPC), en ook programma’s ter bevordering van het juiste gebruik van anti-infectiemiddelen (antimicrobial stewardship, AMS) ^[1] essentieel. Dit geldt ook voor ambulante zorginstellingen en met name voor residentiële collectiviteiten waar ouderen of kwetsbare personen worden verzorgd. 

In de strijd tegen de COVID-19 pandemie heeft de gemeenschappelijke ervaring van diezelfde structuren duidelijke tekortkomingen aan het licht gebracht inzake coördinatie en communicatie op vlak van uitrol van strategieën ter preventie en controle van de infectieoverdracht. Daarom moeten ook de eerste- en tweedelijnszorg gebruik kunnen maken van de deskundigheid die de teams ziekenhuishygiëne de afgelopen decennia hebben opgebouwd.

In maart 2021 heeft de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (FOD VVVL) een oproep tot het indienen van kandidaturen gelanceerd, waarin algemene en universitaire ziekenhuizen werden opgeroepen deel te nemen aan 24 proefprojecten onder de naam «Hospital Outbreak Support Team, (HOST)». Deze projecten streven naar een beter beheer van epidemieën, clusters en andere IPC- en AMS-activiteiten door multidisciplinaire ziekenhuisteams met expertise en complementariteit binnen een locoregionaal klinisch ziekenhuisnetwerk op te richten.

Doelstellingen 

De oprichting van deze HOST-teams moet de respons vergemakkelijken en voor een efficiëntere ondersteuning zorgen, die ziekenhuizen reeds aan residentiële collectiviteiten bieden op vlak van infectierisicobeheer. Onder residentiële collectiviteiten verstaan we woonzorgcentra maar ook andere vormen van collectiviteiten waar kwetsbare personen worden opgevangen, zoals instellingen voor chronische zorg, revalidatiecentra en centra ziekenhuizen, Fédasil, gevangenissen en gesloten centra.

Het team krijgt als taak de strategieën op vlak van infectiepreventie en -controle (IPC), het correcte beheer van anti-infectiemiddelen (antimicrobial stewardship, AMS) en ook de infectieziektengerelateerde klinische farmacie te versterken. Om deze drievoudige doelstelling te bereiken, moeten de deelnemende ziekenhuizen samenwerken en één ziekenhuis aanwijzen dat de rol van coördinator op zich neemt voor  de implementatie van een HOST-team binnen de geografische zone van zijn locoregionaal klinisch ziekenhuisnetwerk, en dat via dit netwerk, op vlak van IPC en AMS het volgende moet bewerkstelligen:

1.een samenwerking tussen ziekenhuizen, die samen activiteiten organiseren en middelen bundelen, die op supra-institutioneel niveau doeltreffender zullen worden ingezet;

2.een transversale aanpak, opgebouwd in overleg met de bevoegde gezondheidsautoriteiten, waarbij residentiële collectiviteiten en andere actoren in de
eerstelijnsgezondheidszorg gebruik kunnen maken van de expertise van ziekenhuizen.

^[1]   Zie koninklijk besluit van 26 april 2007 (normen inzake ziekenhuishygiëne), koninklijk besluit van 12 februari 2008 (normen inzake ziekenhuisapotheken).

In de opstartfase zal het proefproject werk maken van:

– coördinatie tussen de betrokken ziekenhuizen, vastgelegd in samenwerkingsprotocollen;
– de oprichting van een multidisciplinair team waar zowel de ziekenhuizen als de andere centra voor residentiële zorg, beroep op kunnen doen;
– bijscholingen op vlak van IPC en AMS, die open staan voor het personeel van de residentiële collectiviteiten en ter ondersteuning van de opleidingen die de mobiele teams kunnen gegeven;
– communicatiemiddelen: website, hotline, sensibilisering …;
– documentatie bij de activiteiten die in het kader van het proefproject zijn georganiseerd.

De bijdrage van de HOST’s zal rekening houden met de bevoegdheden van de deelstaten op vlak van residentiële collectiviteiten en eerstelijnszorg. Het zijn immers de gemeenschappen en gewesten die in de eerste plaats optreden wanneer de eigen middelen van een collectiviteit niet volstaan en wanneer de epidemiologische situatie dit vereist. Indien ook hun capaciteiten te beperkt zijn, kunnen de gemeenschaps- en gewestelijke autoriteiten het HOST inschakelen van de zone waar het incident zich voordoet. Efficiënte en goed gestructureerde interacties tussen deze autoriteiten en het HOST zijn dan ook zeer belangrijk.

Duur en uitrol

De proefprojecten zullen in jaarlijkse fasen verlopen en een door de FOD VVVL opgericht begeleidingscomité staat in voor de evaluatie ervan, in samenwerking met de gezondheidsautoriteiten van de deelstaten. Het advies van de lokale gezondheidsautoriteiten en deelname aan intervisiemomenten die aan HOST-projecten zijn gewijd, zijn onderdeel van de evaluatiecriteria van de projecten. Het begeleidingscomité moet het evaluatieproces sturen en voor elk van de uitvoeringsfasen ook de doelstellingen bepalen. Het comité zal in de specifieke doelstellingen van een bepaald jaar, ook de «lessen» die de afgelopen jaren zijn geleerd, integreren. 

Op basis van de instructies die het eenmaal per jaar zal ontvangen, zal het coördinerende ziekenhuis de FOD VVVL een bijgewerkt opvolgingsdossier bezorgen, met daarin een overzicht van de tijdens dat jaar behaalde resultaten en de doelstellingen voor de volgende periode.

De duur van de proefprojecten wordt geraamd op vier jaar, van 1 januari 2021 tot en met 31 december 2024. Het begeleidingscomité zal het einde van de proefprojecten bepalen, op basis van de resultaten die de regelmatige evaluaties opleveren. 

Aan het einde van de proefperiode is het de bedoeling de elementen te identificeren op basis waarvan de strategie ter versterking van de IPC en de AMS kan worden geïntegreerd in de algemene werking, die van toepassing zal zijn op alle ziekenhuizen in een structureel financieringsmechanisme waarin met name het volgende zal worden bepaald: de optimale samenstelling van een HOST, zijn specifieke opdrachten, de vormen van coördinatie en samenwerking tussen de verschillende betrokken actoren, het opleidingsprogramma, enz. 

De oprichting van de HOST’s en de ontwikkeling van elk proefproject zullen onder meer bijdragen tot de ontwikkeling van middelen om: 

•de nationale aanbevelingen voor de behandeling van infecties, het antimicrobiële voorschrijfbeleid en de strategieën inzake microbiologische diagnostische tests tussen de zorginstellingen (op locoregionaal niveau) onderling op elkaar af te stemmen;
•de informatiesystemen met betrekking tot epidemiologische surveillance te harmoniseren (gegevensverzameling en codering, gemeenschappelijke strategie voor gegevensuitwisseling, enz.);
•een systeem van «externe controle» van de kwaliteit van de IPC-, AMS- en AMR-programma’s (surveillance, audits, enz.) en een opvolging van de indicatoren in te voeren.

Respons

Ook al is de oproep gelanceerd op een ogenblik dat de hygiëneteams onder grote druk stonden, was het een groot succes, zoals blijkt uit het deelnemingspercentage. In totaal hebben 22 van de 24 mogelijke netwerken gereageerd op de eerste oproep, wat 21 geselecteerde kandidaturen heeft opgeleverd. Onlangs is een tweede oproep tot het indienen van kandidaturen gelanceerd, waardoor ziekenhuizen die aanvankelijk niet konden deelnemen of de eerste keer niet werden geselecteerd, in 2022 nog in het project kunnen stappen. 

Conclusie

Deze proefprojecten sluiten aan bij de doelstellingen van het Belgische nationale actieplan ter bestrijding van antimicrobiële resistentie^[1] en het beheer ervan is toevertrouwd aan de Belgische Commissie voor de Coördinatie van het Antibioticabeleid (BAPCOC).

De langetermijndoelstellingen van de oproep kunnen alleen worden bereikt naarmate de verschillende fasen van het project vorderen. De proefperiode moet elk van de deelnemende netwerken in staat stellen verschillende haalbare actieplannen voor te stellen en uit te testen, om tot de meest geschikte formule te komen. 

Wie meer wil weten over de oproep tot het indienen van projecten, vindt alle informatie via de volgende link: https://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/nl/advies-en-overlegorgaan/commissies/BAPCOC 

^[1]  Nationaal actieplan 2020-2024 ter bestrijding van antimicrobiële resistentie (NAP-AMR): 
https://www.health.belgium.be/nl/bestrijding-van-antimicrobiele-resistentie#planactionnational