In België zijn bezoeken van privédieren in zorginstellingen een recent initiatief. Slechts enkele ziekenhuizen staan dit toe om hygiënische of veiligheidsredenen, met uitzondering van blindengeleidehonden of honden die getraind zijn in diertherapie.

Deze bezoeken vinden meestal plaats op verzoek van de patiënt en zijn onderworpen aan strikte regels. Meestal vinden deze bezoeken plaats in een speciaal daarvoor ingerichte ruimte en niet in de kamer van de patiënt. Dit fenomeen neemt echter steeds verder toe en de context evolueert.

De voordelen van deze bezoeken voor patiënten zijn erkend, zowel emotioneel als fysiologisch. Ze kunnen zelfs de dialoog verbeteren en de vertrouwensband tussen patiënt en zorgverlener versterken.

Studies tonen met name een vermindering van angst en stress aan. Bij langdurige ziekenhuisopnames kunnen deze bezoeken ook troost en een gevoel van normaliteit bieden.

In de palliatieve zorg is tijd doorbrengen met uw huisdier een herinnering aan het leven buiten, wat warmte en emotionele stabiliteit biedt [1]. Het aanraken van het dier kan afleiden van ongemak en pijn. [2-3]

In het Hélora Universitair Ziekenhuis, La Louvière Ziekenhuis, locatie Jolimont, kwam het palliatieve zorgteam in 2023 bijeen met het Infectiepreventie- en -bestrijdingsteam (IPC) met als doel de ontwikkeling van hondentherapie, oftewel het ter beschikking stellen van een hond, in dit geval speciaal getraind, om patiënten gedurende hun zorgtraject te begeleiden. Het doel was om een positieve impact te hebben op de mentale en fysieke toestand van de patiënt.

Maar het hoofddoel van het team was om te voldoen aan de terugkerende vraag van patiënten om hun huisdier (hond of kat) weer te kunnen zien.

Het IPC-team stond hier bijzonder open voor en na goedkeuring van het management kon de uitvoering van het project echt beginnen.

Palliatieve zorg leek een goed «laboratorium» voor het testen en valideren van een procedure. Omdat het Kama-decreet voorheen alleen betrekking had op hulphonden, realiseerden we ons hoe belangrijk het was om het toepassingsgebied uit te breiden naar huisdieren.

De eerste bijeenkomsten vonden eind 2023 plaats en de eerste hond werd in november 2024 verwelkomd.

Laten we eens kijken naar de verschillende fasen van dit project

De verschillende belanghebbenden bij elkaar brengen

Er vond een eerste vergadering plaats met de medisch directeur, het hoofd van de palliatieve zorgafdeling, het hoofd van de onderhoudsafdeling, een lid van de Interne Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk (SIPP) en het PCI-team.

Er moesten verschillende onderwerpen worden besproken, zoals het toepassingsgebied, de verantwoordelijkheden, de opnamevoorwaarden in het ziekenhuis en de afdeling, inclusief specifieke vereisten voor het dier, de veiligheid van het personeel, het onderhoud van de kamer na het bezoek van het dier en het bepalen van het toegestane circulatiecircuit voor het dier binnen het ziekenhuis.

Een tweede vergadering was nodig om onze ontvangstprocedure voor palliatieve zorgbezoeken te ontwikkelen.

Ontwikkel de onboardingprocedure

Hier zijn de belangrijkste punten:

Welke huisdieren worden geaccepteerd en in welke units?
Aanvankelijk was het project alleen goedgekeurd voor honden en katten van minder dan 15 kg (de Golden Retriever in het rapport woog meer dan 15 kg) en alleen voor de palliatieve zorgunit na voorafgaande afspraak. Bovendien vormen exotische huisdieren (NAC’s) een reëel probleem voor de volksgezondheid vanwege de ernstige ziekten die ze kunnen overdragen. Ze vormen ook een hoger risico op zoönose en beten.

Wat zijn de vereisten voordat het dier in het ziekenhuis arriveert?
Ten eerste is het belangrijk om het wettelijk kader te definiëren. Het is belangrijk om de verantwoordelijkheden te begrijpen van het management van de zorginstelling, het personeel dat verantwoordelijk is voor de verzorging van de dieren, de patiënt en zijn/haar familie.
Een gesprek met de juridisch adviseur van de instelling was essentieel.

Hier is een voorbeeld van het document dat vooraf moet worden ondertekend door de persoon die verantwoordelijk is voor het dier en dat vervolgens aan het dossier van de patiënt wordt toegevoegd om redenen van traceerbaarheid.

Het ziekenhuis en het zorgteam behouden zich het recht voor om bezoeken met huisdieren te weigeren of te onderbreken indien:

• Het huisdier een gevaar vormt voor de patiënt en zijn/haar naasten, evenals voor andere mensen binnen en buiten de afdeling.
• Bij een incident, zoals overmatig geblaf, moet ook rekening worden gehouden met het welzijn van andere patiënten
• Het huisdier niet zindelijk is.
• Het huisdier de omringende apparatuur vernielt.
• Het huisdier ziek is op het moment van het bezoek, als het diarree, wonden of een huidinfectie heeft.

Het is ook belangrijk om te weten dat de regelgeving met betrekking tot het al dan niet dragen van een muilkorf in openbare ruimtes per gemeente kan verschillen. Een hondenras mag in de ene gemeente wel zonder muilkorf rondlopen, maar in de andere niet. U kunt al deze informatie vinden op de website van de politie.

Hoe verder te gaan?

1. Neem contact op met de medewerkers van de palliatieve zorgafdeling.
2. Vul de bovenstaande vragenlijst in.
3. Neem bij voorkeur het gezondheidsdossier van uw huisdier mee. Het dier moet een vlooienband dragen en ontwormd zijn.
4. De beslissing wordt eerst in teamverband genomen, en vervolgens met de familie en de patiënt om afspraken te maken over de organisatie en praktische regelingen voor het bezoek van het huisdier.

Belangrijke opmerkingenen voorwaarden:

• De dag en tijd worden afgesproken met het zorgteam; u mag niet op een ander tijdstip aankomen dan de afgesproken tijd!

• Er moet een specifieke route worden gevolgd! Er is een video gemaakt en beschikbaar via een QR-code om de route die u met uw huisdier moet volgen, van de patiënten parkeerplaats naar de palliatieve zorgafdeling, te visualiseren. Bij de ingang van het gebouw is een mat van 8 meter lang, speciaal voor huisdieren. Deze lengte zorgt ervoor dat de poten van het dier droog zijn voordat het de lift ingaat bij regen. 

• Het huisdier moet te allen tijde begeleid worden door een volwassene. Als het huisdier zelf loopt, moet het buiten de kamer aangelijnd blijven

• Het huisdier mag de kamer niet verlaten totdat het bezoek afgelopen is.

• Het huisdier mag tijdens het bezoek geen eten krijgen.

• Het huisdier moet voor aankomst de gelegenheid hebben gehad om zijn behoefte te doen.

Zodra het huisdier in de kamer is, wordt de volgende informatie op de deur gepost om het personeel niet te verrassen en om iedereen die mogelijk fobisch is te waarschuwen.

De standaard kamerreiniging vindt uiterlijk de ochtend na het bezoek plaats. De begeleider van het huisdier is verantwoordelijk voor het opruimen van zichtbaar vuil dat tijdens het bezoek is ontstaan (uitwerpselen, urine, braaksel, enz.).

Al deze informatie is te vinden in de brochure die speciaal voor patiënten en hun familie is opgesteld.

Sinds de start van dit project hebben wij, het PCI-team, het palliatieve zorgteam om feedback gevraagd.

Hier zijn er een paar:

«Goed begeleide dierbezoeken: tussen zorg en strengheid»

Na een jaar van reflectie, gesprekken binnen het multidisciplinaire team en de implementatie van strikte protocollen heeft onze afdeling een belangrijke mijlpaal bereikt: het verwelkomen van huisdieren, met name honden en katten, op de afdeling. Dit project is ontstaan uit een menselijke behoefte aan comfort en een diepe wens van de zorgteams, die ernaar streven de zorg zoveel mogelijk te humaniseren. Het werd geïmplementeerd binnen een strikt kader, met inachtneming van de hygiënevoorschriften en aanbevelingen voor gezondheidsveiligheid van het ziekenhuis.

De ervaring leert dat alles over het algemeen zeer soepel verloopt. Patiënten, familie en het team profiteren er zowel emotioneel als interpersoonlijk van. Wat betreft de procedures, worden de meest gevoelige aspecten over het algemeen goed gerespecteerd. Actuele vaccinatiegegevens, hoewel dit tijdens onze gesprekken een obstakel leek, worden uiteindelijk altijd gepresenteerd, wat de betrokkenheid en professionaliteit van de verzorgers aantoont. Basishygiënerichtlijnen worden goed begrepen en geïntegreerd, wat zorgt voor een veilige omgeving voor iedereen. Het team neemt de tijd om de procedure uit te leggen aan de families en, belangrijker nog, waarom bepaalde elementen moeten worden gerespecteerd.

De enige terugkerende moeilijkheid betreft het respecteren van de aankomsttijd, ondanks de goede wil van de families. Dit kan soms de planning verstoren, aangezien een teamlid de familie en het huisdier bij de ingang begroet. Eenmaal daar verliep het bezoek echter soepel: de route was duidelijk aangegeven, de instructies werden gevolgd en de interactie met het personeel vond plaats in een respectvolle en rustige sfeer

Referenties van teamleden:

• “Wat ik me herinner tijdens mijn bezoeken aan huisdieren, zijn de gezichten. Dat van een patiënt, die oplicht op het precieze moment dat haar blik die van haar hond ontmoet. Stralende ogen, een oprechte glimlach op haar lippen… Een moment van stilte, waarin de ziekte even vervaagt. Aan de andere kant bewonder ik de stille zachtheid van de dieren, hun kalmte, hun geruststellende aanwezigheid. Ze komen heel kalm de kamer binnen, alsof ze het belang begrijpen van wat ze brengen.”

• “Bij Jolimont zijn dieren soms de beste zorg. Op de afdeling Saint-Alexis van Jolimont hebben we het geluk dat we de dieren van onze patiënten (honden, katten) onder toezicht en in alle veiligheid kunnen ontvangen. Voor patiënten die vaak lange reizen maken, oncologisch of neurologisch, soms aan het einde van hun leven, hebben deze bezoeken een enorme impact. Het vinden van je metgezel brengt een adem van leven, een golf van tederheid, waar zorg zwaar, zelfs uitputtend kan zijn. Deze herenigingen reactiveren een kostbare band, een band van liefde en herinnering. We zien dan, zowel bij de patiënt als bij het dier, dezelfde diepe emotie, een stille vrede die boekdelen spreekt. Dat is ook wat zorg is: ruimte maken voor wat essentieel is!”

Deze feedback onderstreept dat met een duidelijk kader, zorgzame ondersteuning en vlotte communicatie deze kostbare momenten een blijvend onderdeel van onze zorgpraktijk kunnen worden!

Referenties

1-William R. G. McGhee, Martin Dempster & Lisa Graham-Wisener . The role of companion animals in advanced cancer: an interpretative phenomenological analysis, BMC Palliative Care volume 21, Article number: 160 (2022)

2-Karina D, Claudia T, Maria de Lourdes Benamor Teixeira, et al. Animal assisted intervention for oncology and palliative care patients: A systematic review PMID: 33691267

3-Yongshen F, Yeqing L, Ningning Z, et al. Effects of Animal-Assisted Therapy on Hospitalized Children and Teenagers: A Systematic Review and Meta-Analysis, Journal of Pediatric Nursing, 2021