Inleiding

Naar aanleiding van de SARS-CoV-2 pandemie werd wereldwijd onderzoek gedaan naar de overdrachtswegen van respiratoire virussen met belangrijke nieuwe inzichten tot gevolg. In januari 2023 startte de dienst infectiepreventie van het Ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL) met een project om het isolatiebeleid voor een respiratoir virus te hervormen.

Het doel van dit project was om de huidige procedures kritisch te bekijken en een evidence-based beleid op te stellen, met uniformiteit voor alle respiratoire virussen. Ook werd er gekeken naar de praktische haalbaarheid van de maatregelen, gezien omslachtige maatregelen leiden tot lagere compliantie.

Zowel internationale als nationale richtlijnen, en bijgevolg ook interne procedures, beschreven verschillende isolatievormen, isolatieduren en persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) voor verschillende respiratoire virussen. Voor het influenzavirus werden de patiënten in een druppelisolatie verzorgd. In het ZOL bedroeg de isolatieduur vijf dagen en de persoonlijke beschermingsmiddelen bestonden uit een chirurgisch masker en oogbescherming. Bij de contact-druppelisolatie, van toepassing voor RSV, werd als isolatieduur ‘tot het einde van de symptomen’ gehanteerd met als persoonlijke beschermingsmiddelen een schort, handschoenen, chirurgisch mondmasker en oogbescherming. Tot slot werden patiënten besmet met het SARS-CoV-2 virus, geïsoleerd in contact-druppel-luchtisolatie gedurende 10 dagen en diende er hierbij een schort, handschoenen, FFP2 masker en oogbescherming gedragen te worden. Deze kakofonie van maatregelen zorgde voor verwarring op de werkvloer.

Recente literatuur heeft de wijdverspreide hypothese dat virussen voornamelijk via druppels worden overgedragen, en buiten de 1.5m niet worden overgedragen, ontkracht (Wang, et al., 2021). Een druppel deelt zich namelijk snel tot kleine aërosolen en verspreidt zich meters verder door de lucht. Ook de overdracht via contact werd gerelativeerd. Het risico om besmet te worden met een respiratoir virus via contact met materialen blijkt veel kleiner dan eerder gedacht.

Nieuw beleid

Met deze nieuwe inzichten in het achterhoofd zijn we gestart met het uitschrijven van  een nieuw beleid. Twee grote paradigma shifts werden geïntroduceerd, en dit op het vlak van persoonlijke beschermingsmiddelen en met betrekking tot luchtzuivering (Onakpoya, et al., 2021; Geng, et al., 2022; Ribaric, et al., 2021).

Wat betreft de persoonlijke beschermingsmiddelen werd de focus gelegd op strikte maskerdracht en oogbescherming. Het standaard dragen van handschoenen en schort werd verlaten. Helemaal nieuw was de aandacht voor luchtzuivering, gezien we beslisten om voor elke patiënt in respiratoir virus isolatie een mobiel luchtzuiveringstoestel in te zetten. Doel is om de virale lading in de kamer te reduceren, en de kamerdeur van de patiëntenkamer open te kunnen laten. Dit heeft twee voordelen: de zorgverlener heeft een beter zicht op de patiënt vanuit de gang en de patiënt heeft minder het gevoel van afzondering en eenzaamheid. De kwaliteit van de zorg stijgt op deze manier..

Implementatie

Na een lange voorbereiding waarbij de procedures, het digitaal patiëntendossier, isolatiefiches, etc. werden aangepast werd het voorstel tot dit nieuwe beleid voorgelegd aan verschillende stakeholders en het directie- en managementcomité. Na formele goedkeuringen kon de implementatie van dit nieuwe beleid ingaan op maandag 2 oktober 2023 in ZOL Genk (3 campussen) en in ZOL Maas en Kempen. Aan deze implementatie ging een uitgebreide communicatie vooraf (via de beschikbare communicatiekanalen, er werd ook een video gemaakt). Alle 500 artsen en 4000 medewerkers werden ingelicht over deze verandering. Het was een grote verandering voor de zorgafdelingen om de persoonlijke beschermingsmiddelen bij SARS-CoV-2 af te schalen naar enkel een bril en chirurgisch mondmasker. De eerste maanden na de implementatie werd elke afdeling waar patiënten in respiratoir virus isolatie verbleven, intensief bezocht door de verpleegkundigen van de dienst infectiepreventie met directe feedback en bijsturing. Ook werden veel vormingen gegeven over de nieuwe werkwijze. Hierdoor pasten de medewerkers en artsen het nieuwe beleid snel toe. 

Ervaring

Het nieuwe beleid werd als zeer positief ervaren door medewerkers en artsen. Zorgmedewerkers geven aan dat de zorgzwaarte sterk verminderd is door de aanpassing van de PBM en dat de patiënt zich minder eenzaam voelt. Men geeft aan zich veiliger te voelen door verbeterde luchtzuiverheid, en de kamer geeft een frisser gevoel. De afspraken rond verdeling van de luchtzuiveringstoestellen werden verschillende keren bijgesteld om te komen tot een evenwicht tussen snelheid van levering en logistieke haalbaarheid. Het nieuwe beleid heeft niet geleid tot een toename van nosocomiale infecties of het aantal uitbraken, wat suggereert dat versoepeling van contact isolatiemaatregelen (loslaten van handschoenen en schort) in combinatie met verhoogde luchtzuivering effectief en veilig is. Een succesvolle implementatie van een veranderingstraject in een ziekenhuis vereist een gedegen voorbereiding, aangezien dergelijke trajecten niet op korte termijn kunnen worden uitgevoerd. Het is essentieel om alle betrokkenen, zoals het ziekenhuispersoneel, technische afdelingen, de uitleendienst en hoofdverpleegkundigen, actief bij het proces te betrekken. Dit zorgt niet alleen voor een groter draagvlak, maar ook voor een efficiënte uitvoering van de plannen.

Daarnaast is het van groot belang om duidelijke informatie te verstrekken over de noodzaak en de voordelen van de verandering, zowel aan het personeel als aan de patiënten. Voldoende vorming en training voor alle betrokkenen draagt bij aan een soepele overgang en zorgt ervoor dat iedereen zich goed voorbereid voelt.

Tot slot is een goede opvolging cruciaal. Het is belangrijk om kort op de bal te spelen, problemen snel te signaleren en waar nodig bij te sturen. Dit zorgt ervoor dat het traject optimaal kan verlopen en bijdraagt aan een blijvende verbetering in de zorgkwaliteit.

Bronnen

Geng, Y., & Wang, Y. (2022). Stability and transmissibility of SARS-CoV-2 in the environment. Journal of Medical Virology, 94(4), 1519-1526. https://doi.org/10.1002/jmv.28103

Onakpoya, I. J., Heneghan, C. J., Spencer, E. A., Brassey, J., Plüddemann, A., Evans, D. H., Conly, J. M., & Jefferson, T. (2021). SARS-CoV-2 and the role of fomite transmission: A systematic review. F1000Research, 10, 590. https://doi.org/10.12688/f1000research.51590.3

Ribaric, N. L., Vincent, C., Jonitz, G., Hellinger, A., & Ribaric, G. (2021). Hidden hazards of SARS-CoV-2 transmission in hospitals: A systematic review. Wiley, 49(6), 1055-1063. https://doi.org/10.1111/ina.12968

Wang, C. C., Prather, K. A., Sznitman, J., Jimenez, J. L., Lakdawala, S. S., Tufekci, Z., & Marr, L. C. (2021). Airborne transmission of respiratory viruses. Science, 373(6558), 659-664. https://doi.org/10.1126/science.abd9149

Wang, X., Liu, Y., & Zhang, Z. (2021). Aerosol transmission of COVID-19: Insights from recent research. Science, 373(6558), 150-157. Airborne transmission of respiratory viruses – PubMed

Dienst infectiepreventie Ziekenhuis Oost-Limburg: Links, van boven naar onder: Prof. Dr. Apr. Biol. Deborah Steensels, Dr. Sarah Resseler, Apr. Biol. Baptist Declerck; Van links naar rechts (grote foto): Lize Ceunen, Liesbeth Wyers, Tine Nelis, Corinna Op ’T Eyndt, Caroline Weltjens, Fauve Thys