Nu de eerste fase van de coronacrisis op zijn einde loopt en het tijd wordt voor een evaluatie zou ik graag mijn bezorgdheid met u willen delen.

Ik denk dat iedereen het met mij eens zal zijn dat wij in crisistijd nood hebben aan een uniform, eenduidig beleid (van hiervoor bevoegde instanties) dat door iedereen gevolgd wordt, dat niet-bevoegden zich op de achtergrond dienen te houden en dat het van amateurisme getuigt als bij voorbeeld vakbondsmensen zich gaan moeien en ons stellen wie, waar en wanneer men een masker moet dragen ‘omdat er nu voorhanden zijn en niet gebruikt worden’ of wie er nu getest moet worden of erger nog: hoe wij de tests moeten interpreteren en hoe er gehandeld dient te worden.

En ik begrijp dat het in de praktijk vaak anders verloopt. Maar wat ik niet begrijp is dat heel wat bevoegden zich halsstarrig blijven vasthouden aan illusies die al lang als illusies doorzien werden. Bevoegden die nu, nu de eerste fase van de coronacrisis op zijn einde loopt, met veel bravoure pretenderen dat ‘ongetwijfeld’ de grootste fout in het gevoerde beleid was dat men in het begin van de epidemie veel te weinig getest heeft, dat men de tests gereserveerd had voor patiënten met symptomen! Alsof men er vanuit kan gaan dat een positieve test bij een symptoomloze patiënt ‘ziekte’ impliceert, alsof het brede testen bij de aanvang de oplossing voor de aanpak van de epidemie zou zijn geweest. Er zijn weinig zekerheden maar we kunnen wel met mathematische zekerheid stellen dat bij een lage incidentie, stel 1 op duizend, (bij de aanvang van een epidemie is de incidentie laag en onbekend) en een test met een betrouwbaarheid van 99% (een sensitiviteit en een specificiteit van 99%) de kans dat een patiënt positief test ook werkelijk de ziekte heeft niet groter is dan 9% en zeker niet gelijk is aan 99% (zie hieronder de ‘berekening’). Waarom laten wij dan uitschijnen dat het breed testen (ook het testen van symptoomloze patiënten) bij de aanvang van de epidemie cruciaal zou zijn geweest voor een degelijk epidemiebeleid? Wat is de rationale om op basis van een kleine ‘9%’-kans isolatiemaatregelen of andere bijkomende maatregelen te treffen? Waarom negeren we de werkelijkheid en houden wij ons halsstarrig vast aan de illusie dat de tests ons steeds zekerheid bieden? Meten is weten??? We kennen zelfs de determinanten niet! Bij de aanvang van de epidemie is de incidentie laag maar hoe laag? En hoe lager hoe meer vals positieven. Nu, nu de eerste fase van de coronacrisis op zijn einde loopt, nu kennen we nog steeds de sensitiviteit en de specificiteit van de test niet. Ze zijn wellicht of mogelijks lager dan 99%. In HGR advies 9587_Covid-19_MedischeBeeldvorming lezen we immers: “Er bestaat immers geen perfecte diagnostische referentiestandaard («gold standard») waartegen alle nieuwe diagnostische methodes qua gevoeligheid en specificiteit kunnen worden geëvalueerd.” En ook nu weer, hoe lager de specificiteit hoe meer vals positieven. Daarenboven is track and tracing pas aangewezen als de zorgcapaciteit groot genoeg is. En die was bij de aanvang niet groot genoeg. In onze ziekenhuizen  hadden we onvoldoende beschermingsmateriaal. We hadden ook weinig of geen coronabedden, geen corona-afdelingen, een (voor de crisis) veel te kleine capaciteit aan IC-bedden, … Terecht was het snel opvoeren van de zorgcapaciteit in onze ziekenhuizen bij de aanvang van de crisis de topprioriteit. En daar zijn wij, mijns inzicht, vrij goed in geslaagd. De zorgcapaciteit in onze WZC is al decennialang problematisch en beperkt zich daar niet tot een tekort aan beschermingsmateriaal en bedden. Daar is het tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel schrijnend. Zorgkundigen zijn opgeleid om op een professionele wijze ‘mantelzorg’ toe te dienen, niet om chronische-, en zeker niet om acute- ‘zieken’ te verzorgen. Ik vrees dat, eens de coronacrisis voorbij zal zijn, velen de problemen in onze WZC weer zullen ‘relativeren’, spreken over ‘de soep die niet zo heet gegeten wordt als ze wordt opgediend’ of over ‘in ’t vuur van de strijd …’ en zich zullen vasthouden aan de illusie dat de situaties in de WZC zo erg nog niet zijn.

Half mei, na enkele versoepelingen, stelde de veiligheidsraad geen verdere versoepelingen voor 3 juni toe te laten. Ik denk dat daar ook een draagvlak voor was. Maar wat volgde had geen blijk meer van een uniform, eenduidig beleid (van hiervoor bevoegde instanties) dat door iedereen gevolgd werd. Onder het mom van ‘we moeten de mensen perspectief bieden, we moeten ons voorbereiden’ werkte ‘men’ verschillende gedetailleerde plannen uit, maakte ze uitgebreid publiek (met de mededeling van ‘het moet nog goedgekeurd worden’ ) en in afwachting implementeerde men ze toch al gedeeltelijk voor 3 juni. Dat is voor mij (‘ongetwijfeld’) de grootste fout in het gevoerde beleid. Niet omdat het geleid zou hebben tot ‘slechte cijfers’ maar omdat het geleid heeft tot het verdwijnen van het draagvlak voor een veiligere, tragere, afbouw van de lockdown maatregelen. Ook deze politici zullen zichzelf een pluim op de hoed steken en zich halsstarrig vasthouden aan de illusie dat ze goed gehandeld hebben.

In mijn vorig schrijven heb ik de nood aan een betere, meer zorgvuldige communicatie en aan kwalitatief betere, meer zorgvuldige medische publicaties toegelicht. Maar ik maak mij geen illusies … Of toch, het zal allemaal wel beteren.

Nietzsche stelde ooit: “Je kunt niet doelbewust vasthouden aan illusies in dienst van het leven, wanneer je ze eenmaal als illusies hebt doorzien.” Wij, en de ene al beter dan de andere, kunnen dat blijkbaar wel. Dat baart mij zorgen. Niet alles wat evident lijkt, is het ook. Waken over de redelijkheid behoort tot onze taken. Het zou goed zijn om mijn bezorgdheid even in overweging te nemen.

De ‘berekening’:
Incidentie is 1‰, de sensitiviteit en de specificiteit 99% en de populatie 100000.
I=100 (100 personen met de ‘ziekte’). 99 van deze 100 zullen positief testen (99% sensitiviteit)
99900 personen hebben de ‘ziekte’ niet (I=1‰) maar 999 zullen positief testen (99% specificiteit – vals positieven). Op de totale populatie van 100000 zullen er dus 1098 (99 + 999=1098) positief testen. Van de 1098 positief geteste personen hebben slechts 99 of 9,01639%, de ziekte.)