Inleiding   

Met de opmars van steeds meer multiresistente en virulente kiemen en ongekende dragerschappen, werd op vraag van de CRA (coördinerend raadgevend arts) en in samenwerking met de verpleegkundige – ziekenhuishygiënist van een naburig ziekenhuis een handhygiënecampagne opgezet in een Woon- en Zorgcentrum (WZC).
De doelstelling van deze campagne is door het bevorderen van de toepassing van handhygiëne en de algemene voorzorgsmaatregelen, de screening op bv. MRSA bij alle bewoners niet meer uit te voeren, maar in te zetten op handhygiëne om de overdracht van kiemen in te perken.
De campagne vond plaats in een WZC met 89 woonkamers met twee verdiepingen, één voor zorgbehoevende bewoners en één voor dementerende bewoners.

Opzet handhygiënecampagne

In het najaar ’15 werd door de verpleegkundige – ziekenhuishygiënist tweemaal opleiding gegeven aan alle interne medewerkers van het WZC. De opleiding omvatte enerzijds een toelichting van multidrugresistente kiemen met een strategie gericht op het antibioticabeleid, het melden van dragerschap bij transfer, blijvende waakzaamheid en handhygiënebeleid en anderzijds het belang van handhygiëne o.a. basisvereisten en indicaties toegepast op bewoners in het WZC.  Aansluitend werden oefensessies gehouden omtrent de techniek van handhygiëne aan de hand van de uv-lamp.
De premetingen werden onaangekondigd uitgevoerd door de verpleegkundig- ziekenhuishygiënist tijdens de ochtendverzorging en bestonden uit directe observaties van enerzijds de basisvereisten handhygiëne (handen zijn vrij van juwelen, korte en nette nagels, geen nagellak of kunstnagels, geen polshorloge, korte mouwen) en anderzijds de compliantie (naleving) van handhygiëne en dit op elke verdieping. Hiervoor werd meegelopen tijdens de verzorging van een bewoner, tijdens de groepstherapie in dagzaal, het bereiden en toedienen van maaltijden en medicatie.
Als meetinstrumenten werd gekozen om gebruik te maken van de observatieroosters ‘Handhygiëne Observatie Basisvereisten’ en ‘Handhygiëne Observatie Rooster psychiatrische ziekenhuizen’ (www.ubentingoedehanden.be).
Naast observaties van handhygiëne werden ook algemene infectiepreventiemaatregelen geobserveerd zoals het reinigen en ontsmetten van verpleegkundig materiaal, scheiding tussen proper en vuil materiaal/ linnen, onderhoud van kamer.
De observaties werden verwerkt in een rapport met weergave van de compliantie van de handhygiëne en aanbevelingen ter ondersteuning van de postmeting zoals handschoengebruik, bijkomende punten voor handontsmetting, dit alles rekening houdend met de huiselijke leefomgeving in het WZC.
De sensibilisering werd uitgewerkt door de CRA  in samenwerking met de directie van het WZC en omvatte gerichte acties a.d.h.v. de verkregen resultaten uit de premetingen :
– opleiding door de CRA van alle medewerkers: hierbij kwamen nogmaals de basisvereisten en de indicaties voor handhygiëne aan bod, evenals de feedback en aandachtspunten van de premeting
– alle wastafels en flacons handalcohol werden voorzien van een instructie hoe de handen te wassen of te ontsmetten
– gadgets voor alle medewerkers: alle medewerkers kregen een handcrème ter ondersteuning van de handhygiënecampagne

De bewoners werden ook betrokken in het uitvoeren van de handhygiëne en kregen hiervoor een brochure ter beschikking “U bent in goede handen” (1) waarbij  ze aangespoord worden om zelf handhygiëne uit te voeren.
Daarnaast werden in het WZC-affiches opgehangen die handhygiëne in de kijker plaatsen zoals in de inkomhal, in het bureel hoofdverpleegkundige, in de leefruimtes, op infoborden…
De postmeting werd vervolgens door de verpleegkundige – ziekenhuishygiënist uitgevoerd op dezelfde wijze als de premeting. Tijdens de observaties werd ook directe feedback gegeven, ter ondersteuning van het uitvoeren van handhygiëne. Een rapport met de bevindingen werd opnieuw opgemaakt en bezorgd aan de CRA, die op zijn beurt de resultaten toelichtte aan de hoofdverpleegkundigen en directie van het WZC.

Resultaten

De compliantie voor de naleving van de basisvereisten steeg van 51% bij de premeting naar 59% in de postmeting.
De compliantie voor de toepassing van handhygiëne volgens de 5 indicaties steeg van 44% in de premeting naar 66,85% in de postmeting. De doelstelling om 20% te stijgen, werd behaald voor de toepassing van handhygiëne, maar niet voor de naleving van de basisvereisten.

Discussie

Het opzetten, uitwerken en invoeren van een campagne vraagt een aanzienlijke tijdsinvestering van de verpleegkundige – ziekenhuishygiënist. Het is van belang om een plan van aanpak op te maken met de vooropgestelde doelstellingen en verwachtingen in een tijdskader dat aan de directie van het ziekenhuis voorgelegd wordt zodat zij duidelijk weten wat de impact hiervan is. De CRA is de brug tussen de verpleegkundige – ziekenhuishygiënist en de verantwoordelijken van het WZC en creëert het kader van wederzijds vertrouwen.
Een duidelijke communicatie naar de zorgverleners en de bewoners toe in het WZC, zorgt ervoor dat het gevoel van binnendringen in de leefomgeving van de bewoner vermeden kan worden en de metingen in een open klimaat kunnen gebeuren.
Het observeren van handhygiëne vraagt van de verpleegkundig – ziekenhuishygiënist een sterk empathische houding met het stellen van vertrouwen zodat bijgedragen wordt aan een open en veilig klimaat.

Aanbevelingen

– Om de compliantie verder te doen stijgen, zullen de metingen tot 2 keer per jaar verder onaangekondigd uitgevoerd worden door de verpleegkundige – ziekenhuishygiënist.  De compliantie bij externe hulp- en gezondheidswerkers lag lager waardoor in de toekomst ook deze betrokken zullen worden (door het uitnodigen voor een opleiding, het bezorgen van richtlijnen inzake handhygiëne en algemene infectiepreventiemaatregelen).
– De samenwerking, het opzetten van campagnes en het geven van bijscholingen kan in het beleidsplan van het WZC en het ziekenhuis opgenomen worden.
– Verantwoordelijken van het WZC alsook de CRA kunnen uitgenodigd worden in het Comité voor Ziekenhuishygiëne of de ziekenhuishygiënist kan uitgenodigd worden op stafvergadering, CRA-overleg van het WZC.
– Het invoeren van een veiligheidskruis voor de basisvereisten handhygiëne. Dit is een bij aanvang blanco kruis van hokjes waarbij één hokje staat voor een dag van de maand. Dagelijks wordt gescoord of er wel of niet een “fout” gemaakt wordt door het hokje rood (“fout”) dan wel groen (vandaag geen “fout”) te kleuren. Als bv. een ring gedragen wordt, wordt het vakje rood gekleurd. Door dagelijks te scoren, krijgt men naarmate de maand vordert steeds duidelijker een beeld van de kwaliteit van het werken in het kader van het gekozen onderwerp (basisvereisten handhygiëne) en dit is voor iedereen in één oogopslag waar te nemen.

Conclusion

De samenwerking tussen de CRA, de ziekenhuishygiënist en de directie van het WZC en het ziekenhuis is cruciaal om te slagen in al de fases van de campagne en toont een verbetering van de resultaten die verder moet opgevolgd en ingebed dienen te worden in de dagdagelijkse werking. 

Bibliographie

(1) “ U bent in goede handen”, Campagne rond handhygiëne ter bestrijding van zorginfecties in de Vlaamse woonzorgcentra, www.zorginfecties.be