◄ Terug naar inhoud

Griepvaccinatiecampagne “Bescherm Yvette”: aanpak in het OLV Ziekenhuis Aalst-Asse-Ninove.

Tina De Beer - Verpleegkundige-ziekenhuishygiënist, OLV Ziekenhuis Aalst-Asse-Ninove Jan Bellon - Geneesheer-ziekenhuishygiënist, OLV Ziekenhuis Aalst-Asse-Ninove Lien Cattoir - Geneesheer-ziekenhuishygiënist, OLV Ziekenhuis Aalst-Asse-Ninove Kim Rottiers - Verpleegkundige-ziekenhuishygiënist, OLV Ziekenhuis Aalst-Asse-Ninove Katia Verhamme - Arts epidemioloog, OLV Ziekenhuis Aalst-Asse-Ninove An Willemse - Verpleegkundige-ziekenhuishygiënist, OLV Ziekenhuis Aalst-Asse-Ninove Kristien Van Vaerenbergh - Geneesheer-ziekenhuishygiënist, OLV Ziekenhuis Aalst-Asse-Ninove

Inleiding   

Seizoensgriep is een besmettelijke acute virale infectie die veroorzaakt wordt door  influenzavirussen type A en type B. Binnen deze types circuleren jaarlijks een aantal subtypes die zorgen voor epidemieën.  (1)

Griepsymptomen kunnen variëren van mild tot zeer ernstig. De belangrijkste symptomen zijn koorts, spierpijn, hoesten, andere respiratoire klachten en algemene malaise. Zonder complicaties duren de klachten gemiddeld drie tot zeven dagen, hoewel het hoesten en de algemene malaise tot twee weken kunnen aanhouden. (2)

Complicaties komen vooral voor bij ouderen. Meer dan 95% van de personen die overlijden zijn 65 jaar of ouder. (3) Ook zuigelingen en personen met co-morbiditeit hebben meer kans op een ernstig verloop. De meest voorkomende complicaties bij volwassenen zijn bronchitis en longontsteking, en bij kinderen otitis media. Verder kunnen er ook andere complicaties optreden, zoals myositis, myocarditis, pericarditis, toxisch shocksyndroom en syndroom van Reye (bij kinderen die langdurige aspirinetherapie ondergaan). Complicaties kunnen rechtstreeks door het influenzavirus veroorzaakt worden, maar infectie met het griepvirus faciliteert ook bacteriële surinfecties met onder andere Streptococcus pneumoniae en Staphylococcus aureus. (4) 

Vaccinatie is de meest effectieve maatregel ter preventie van griep. (1) De Hoge Gezondheidsraad beveelt griepvaccinatie niet alleen aan voor personen met een groter risico op complicaties, maar ook voor personen werkzaam in de gezondheidssector. (5) Gezondheidswerkers zijn immers de grootste bron van besmetting met het griepvirus voor patiënten tijdens een nosocomiale uitbraak (6). Gezien 30 tot 50% van de influenzabesmettingen asymptomatisch zijn (7) en gezien griep al besmettelijk is vóór de eerste symptomen, kunnen gezondheidswerkers ongewild en onbewust als bron van infectie optreden. Ouderen en patiënten die in een gezondheidszorginstelling verblijven zijn vaak veel vatbaarder voor griep en bijhorende complicaties dan jonge gezonde volwassenen. Door het afnemen van de immuniteit bij het ouder worden of door een verzwakt immuunsysteem door ziekte of immunosuppressiva, is het griepvaccin bij hen bovendien vaak minder werkzaam dan bij gezonde volwassenen. Het wordt dan ook sterk aangeraden dat gezondheidswerkers zich laten vaccineren, zodat zij niet optreden als vector van het virus en aldus de risicopersonen niet besmetten. (1)

Probleemstelling

In het OLV Ziekenhuis Aalst-Asse-Ninove was de griepvaccinatiegraad van gezondheidswerkers historisch laag en schommelde rond de 30%. Om de kwetsbare patiënten in het ziekenhuis beter te beschermen werd in 2017 tot doel gesteld om de griepvaccinatiegraad van de OLV-medewerkers te verhogen zodat tegen het winterseizoen 2018-2019 een griepvaccinatiegraad van 65% wordt behaald.

Tot en met het winterseizoen 2016-2017 werd griepvaccinatie aan de OLV-medewerkers aangeboden mits voorafgaande inschrijving bij de arbeidsgeneeskundige dienst in de maand september. De trivalente vaccins werden in de periode oktober-november toegediend door de arbeidsartsen in de consultatieruimte van de arbeidsgeneeskundige dienst en dit tijdens vrije inloopmomenten of in combinatie met het periodiek geneeskundig onderzoek. Jaarlijks werd het belang van griepvaccinatie door een arbeidsarts in het najaar toegelicht tijdens een vergadering met de hoofdverpleegkundigen en de data van de vaccinatiemomenten werden verspreid via de interne OLV-nieuwsbrief.

Methode

Sinds het winterseizoen 2017-2018 werd de griepvaccinatiecampagne voor gezondheidswerkers in het OLV Ziekenhuis  op een andere manier georganiseerd, gebruik makend van de handleiding voor ziekenhuizen van het Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid (8):

– De organisatie van de griepvaccinatiecampagne gebeurde voortaan door een multidisciplinair team, met vertegenwoordiging van de arbeidsgeneeskundige dienst, de dienst voor preventie en bescherming op het werk, de apotheek, de personeelsdienst, het zorgdepartement, het facilitair departement, de communicatiedienst, de directie en het team voor ziekenhuishygiëne & epidemiologie.

– De griepvaccinatie werd laagdrempelig gemaakt. Er diende niet meer vooraf ingeschreven te worden en de toediening van de vaccinaties werden dichter bij de medewerkers gebracht. Naast de vaccinatiemomenten in de consultatieruimte van de arbeidsgeneeskundige dienst, werden ook vaccinatiemomenten georganiseerd in de buurt van het personeelsrestaurant en tijdens werkvergaderingen van verpleegeenheden. Hierbij werden de vaccins toegediend door één of meerdere leden van het vaccinatieteam, bestaande uit de arbeidsartsen, enkele verpleegkundigen van het zorgdepartement en het voltallige team voor ziekenhuishygiëne & epidemiologie.

– Empowerment van medewerkers en artsen werd gestimuleerd door het promoten van vaccinatie van collega’s op de eigen afdeling. 

– Sinds het winterseizoen 2018-2019 werd een tetravalent griepvaccin toegediend, overeenkomstig het advies van de Hoge Gezondheidsraad.

– Het belang van griepvaccinatie werd voorafgaand aan het winterseizoen 2018-2019 ruimer gepromoot o.a. door middel van een flyercampagne doorheen het gehele ziekenhuis (zie afbeelding 1), posters, berichten in de interne OLV-nieuwsbrief, een specifieke ‘griepvaccinatiepagina’ op het intranet en een intern promotiefilmpje.

– De griepvaccinatiegraad op ziekenhuisniveau werd in het winterseizoen 2018-2019 wekelijks gecommuniceerd via de interne OLV-nieuwsbrief en via de griepbarometer (zie afbeelding 2) op de startpagina van het intranet.

– In het winterseizoen 2018-2019 werden eveneens incentives gebruikt: alle gevaccineerde medewerkers kregen een button aangeboden met de boodschap “ik ben gevaccineerd voor u”. Daarnaast werden onder alle gevaccineerde gezondheidswerkers 130 filmtickets verloot. Tenslotte werd aan eenheden die een vaccinatiegraad van 80% of meer behaalden een teambuildingsbudget toegekend van 25 euro per gevaccineerde gezondheidswerker.

– Na afloop van de griepvaccinatiecampagne 2018-2019 werd de campagne geëvalueerd aan de hand van een anonieme gestructureerde elektronische vragenlijst. Deze vragenlijst richtte zich tot alle gezondheidswerkers (al dan niet gevaccineerd).

Afbeelding 1: Het flyerteam op pad doorheen het ziekenhuis 


Afbeelding 2: Grafische weergave van de evolutie van de griepvaccinatiegraad tijdens de campagne

Resultaten

Na afloop van de griepvaccinatiecampagne 2017-2018 werd onder de OLV-gezondheidswerkers een griepvaccinatiegraad van 45% bereikt. Dit betekende een stijging van 13 procentpunten ten opzichte van  de voorgaande jaren. Na afloop van de griepvaccinatiecampagne 2018-2019 steeg de griepvaccinatiegraad van de OLV-gezondheidswerkers bijkomend met 20 procentpunten tot 65% (zie grafiek 1).

Grafiek1: Evolutie van de griepvaccinatiegraad van gezondheidswerkers in het OLV Ziekenhuis.
Niettegenstaande de doelstelling van 65% vaccinatiegraad onder de OLV-gezondheidswerkers bereikt werd in het winterseizoen 2018-2019, zijn er grote verschillen tussen de eenheden merkbaar. Binnen het zorgdepartement schommelt de vaccinatiegraad per eenheid tussen de 24 en 100%, waarbij 15 van de 70 eenheden (21%) een griepvaccinatiegraad lager dan 50% behaalden. 

De enquête ter evaluatie van de griepvaccinatiecampagne werd ingevuld door 1276 gezondheidswerkers, waarvan 1033 gevaccineerden (wat overeenkomt met 59% van het totaal aantal gevaccineerde gezondheidswerkers). Enkele bevindingen uit deze bevraging worden hieronder weergegeven:

– De meest voorkomende redenen om zich niet te laten vaccineren waren het feit dat vaccinatie niet ervaren wordt als een meerwaarde (30%) en slechte ervaringen met vaccinatie in het verleden bij zichzelf (22%) of bij een kennis (20%).

– Onder de gevaccineerde respondenten waren er 137 medewerkers die zich voor het eerst lieten vaccineren. De meest frequent gerapporteerde motivatie hiervoor was bescherming van zichzelf en familie (51%) en van patiënten (45%). Het feit van voorafgaand informatie gekregen te hebben over het nut van vaccinatie werd door 27% van deze respondenten aangehaald als reden tot vaccinatie, evenals de wens om zijn/haar collega’s te beschermen. Het beloofde budget voor teambuilding motiveerde 26% van de respondenten om zich voor het eerst te laten vaccineren.

– Het aantal vaccinatiemomenten werd als voldoende ervaren door 99% van de respondenten die zich lieten vaccineren. 

– Het merendeel van de gevaccineerde respondenten heeft zich laten vaccineren op de eigen afdeling (41%) of tijdens een centraal vaccinatiemoment (40%). Een kleiner aantal liet zich vaccineren tijdens een werkvergadering (8,5%), tijdens een consult bij de arbeidsgeneeskundige dienst (6%) of bij de eigen huisarts (2%).

– Bij de gevaccineerde respondenten werd ook gepeild naar de vaccinatie-intentie voor het volgende winterseizoen: 94% is van plan om zich volgend winterseizoen opnieuw te laten vaccineren, 1% zal zich niet opnieuw laten vaccineren en 5% twijfelt nog. De voornaamste redenen voor twijfel of non-vaccinatie in de toekomst zijn lokale huidreacties of een algemeen gevoel van onwel zijn na vaccinatie.

– Voor een volgende sensibilisatiecampagne rond griepvaccinatie worden volgende sensibilisatiemethoden als meest zinvol ervaren door de gevaccineerde respondenten: berichten in de OLV-nieuwsbrief (69%), flyercampagne (54%) en evolutie van de griepvaccinatiegraad op het intranet (46%).

Conclusie

Griepvaccinatie van gezondheidswerkers draagt bij tot het beschermen van patiënten tegen griep en bijhorende complicaties. Een ziekenhuisbrede vaccinatiecampagne –  gebaseerd op de handleiding van het Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid – heeft in het OLV Ziekenhuis op 2 jaar tijd bijgedragen tot een verdubbeling van de vaccinatiegraad van de gezondheidswerkers. De griepvaccinatiegraad is binnen het zorgdepartement echter sterk verschillend van eenheid tot eenheid. In de toekomst zijn bijkomende inspanningen op de eenheden met een lage vaccinatiegraad nodig om de – soms hardnekkige – vooroordelen tegenover griepvaccinatie weg te nemen. Hierbij is ook de houding van de leidinggevenden van groot belang om medewerkers te overtuigen (‘rolmodel’).

Dankwoord    

De auteurs danken iedereen die rechtstreeks of onrechtstreeks heeft bijgedragen tot het realiseren en welslagen van dit project. In het bijzonder gaat onze dank uit naar de arbeidsgeneeskundige dienst Liantis, de directie van het OLV Ziekenhuis, de communicatiedienst, de apotheek, de artsen en verpleegkundigen die griepvaccins toegediend hebben, iedereen die deel uitmaakte van het flyerteam of die griepvaccinatie op een andere manier gepromoot heeft bij collega’s, de personeelsdienst, de ICT-dienst en last but not least alle gezondheidswerkers die zich lieten vaccineren.

Referenties

1. Agentschap Zorg & Gezondheid. Seizoensgriepvaccinatie van gezondheidswerkers. Wetenschappelijk dossier/ 31.05.2017.

2. Carrat F, Vergu E, Ferguson NM, Lemaitre M, Cauchemez S, Leach S, et al. Time lines of infection and disease in human influenza: a review of volunteer challenge studies. Am J Epidemiol. 2008;167(7):775-85.

3. Hanquet G, Jonckheer P, Vlayen J, Vrijens F, Thiry N, Beutels P. Vaccinatie tegen seizoensinfluenza:prioritaire doelgroepen – Deel I.  Good Clinical Practice (GCP). Brussels: Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg; 2011.  Contract No.: D/2011/10.273/43.

4. Joseph C, Togawa Y, Shindo N. Bacterial and viral infections associated with influenza. Influenza Other Respir Viruses. 2013;7 Suppl 2:105-13.

5. Hoge Gezondheidsraad. Vaccinatie tegen seizoensgebonden griep – winterseizoen 2018-2019, maart 2018 (HGR NR 9488).

6. Salgado CD, Farr BM, Hall KK, Hayden FG. Influenza in the acute hospital setting. Lancet Infect Dis. 2002;2(3):145-55.

7. Hopman CE, Riphagen-Dalhuisen J, Looijmans-van den Akker I, Frijstein G, Van der Geest-Blankert AD, Danhof-Pont MB, et al. Determination of factors required to increase uptake of influenza vaccination among hospital-based healthcare workers. J Hosp Infect. 2011;77(4):327-31.

8. Agentschap Zorg & Gezondheid. Organisatie van een seizoensgriepcampagne. Handleiding voor ziekenhuizen / 31.05.2017.

 

◄ Terug naar inhoud

Nieuwigheden

Wetenschappelijke agenda

  • maart 2024
  • 28/03
    BICS Symposium
  • april 2024
  • van 8/04 tot 11/04 || in Edinburgh
    The Microbiology Society Annual Conference
  • van 23/04 tot 24/04 || in Birmingham
    Infection and Prevention Control (IPC)
  • van 27/04 tot 30/04 || in Barcelona
    34th European Congress of Clinical Microbiology and infectious diseases
  • mei 2024
  • van 16/05 tot 17/05 || in Louvain-La-Neuve
    18ème Rencontre Internationale Francophone des Infirmiers et Infirmières (RIF)
Bekijk de volgende evenementen

Schrijf ook een artikel !

Vacatures

Onze partners

Flux RSS

Subscribe

REDACTIE

Ontdek de andere online nummers van het tijdschrift

Het volledige archief

Ontdek onze special

Uitwisseling van ervaringen