◄ Terug naar inhoud

Een eenvoudige en complexe uitdaging: handhygiëne in de ziekenhuizen in Benin.

Carine YEHOUENOU - Clinical Pharmacy Research Group (CLIP), Louvain Drug Research Institute (LDRI), Université catholique de Louvain UCLouvain, Brussels, Belgium / Laboratoire de Référence des Mycobactéries (LRM), Cotonou, Benin. Angèle DOHOU - Clinical Pharmacy Research Group (CLIP), Louvain Drug Research Institute (LDRI), Université catholique de Louvain UCLouvain, Brussels, Belgium. Ariane FIOGBE - Clinical Pharmacy Research Group (CLIP), Louvain Drug Research Institute (LDRI), Université catholique de Louvain UCLouvain, Brussels, Belgium. Olivia DALLEUR - Clinical Pharmacy Research Group (CLIP), Louvain Drug Research Institute (LDRI), Université catholique de Louvain UCLouvain, Brussels, Belgium. / Pharmacy,Cliniques universitaires Saint-Luc, Université catholique de Louvain, UCLouvain, Brussels, Belgium Anne SIMON - Pole de microbiologie, Institut de Recherche Expérimentale et Clinique (IREC), Université catholique de Louvain UCLouvain, Brussels, Belgium / Microbiologie, Cliniques universitaires Saint-Luc, Université catholique de Louvain, UCLouvain, Brussels, Belgium

Inleiding

Zorginfecties (ZI’s) vormen wereldwijd een groot probleem voor de volksgezondheid, met name in ontwikkelingslanden waar de infrastructuur vaak beperkt is. ZI’s leiden onder andere tot langere ziekenhuisverblijven, verhoogde mortaliteit en morbiditeit en uiteraard ook tot extra financiële kosten voor patiënten en ziekenhuizen.(1) 

Tijdens de zorgverstrekking zijn de handen van gezondheidswerkers de voornaamste overdrager van deze ZI’s. Een gebrekkige handhygiëne zorgt ervoor dat micro-organismen gemakkelijk van de ene naar de andere patiënt worden overgedragen. Handhygiëne omvat enerzijds een wasbeurt met water en zeep en anderzijds het inwrijven van de handen met een hydroalcoholische oplossing, die nog effectiever en eenvoudiger is en die vooral in onze context, geen grote infrastructuur vergt. 

Volgens gegevens van de Wereldgezondheidsorganisatie varieert de naleving van de handhygiëne tussen diensten, tussen socio-professionele categorieën en zelfs – afhankelijk van de werkomstandigheden – van het ene ziekenhuis tot het andere. Zelden bedraagt die naleving meer dan 50%.(2) Verschillende factoren bepalen de naleving van een correcte handhygiënepraktijk: een gebrek aan middelen en geschikte infrastructuur, maar ook situaties zoals het al dan niet dragen van handschoenen, of ook de beroepsgroep. Artsen bijvoorbeeld worden vaak omschreven als de beroepsgroep die de handhygiëne-voorschriften het minst naleeft. 

Handhygiëne is de hoeksteen van eender welke strategie ter bestrijding van ZI’s (2). Op basis van deze vaststelling en aan de hand van het evaluatierooster van de WHO hebben we in zes ziekenhuizen in de Republiek Benin «mijn vijf momenten van handhygiëne» geïmplementeerd. Dit artikel maakt de balans op van de huidige situatie en beschrijft de verschillende strategieën die worden toegepast om de naleving van handhygiëne door gezondheidswerkers te verbeteren.

Naleving, bepalende factoren en infrastructuurpunten

Ondanks de vertekening en het Hawthorne-effect is directe waarneming de gouden standaard voor het meten van handhygiëne. In zes openbare ziekenhuizen hebben we de zorgverleners op de chirurgische en gynaecologische afdelingen acht weken lang geobserveerd. Zowel in de verband- als hospitalisatiezaal, in de consultatieruimtes als in het operatiekwartier werd elke zorgverlener geobserveerd. Om de naleving te berekenen werd het WHO-rooster gebruikt. We hebben ook informatie verzameld over de basisvereisten voor een goede handhygiëne (nagels, haar, armbanden, enz.) en over de infrastructuur.

Gedurende 60 dagen werd een totaal van 432 zorgverstrekkers geobserveerd. Verpleegkundigen en hulpverpleegkundigen waren de meest vertegenwoordigde categorie (4). De naleving bedroeg 33,3% en varieerde per dienst. Zoals in veel studies was de zelfbeschermende houding van zorgverleners vrij opvallend en resulteerde die in een hogere naleving voor alle opportuniteiten die zich voordoen na het contact met de patiënt (37,5% na het aanraken van patiënten en 54,5% na blootstelling aan lichaamsvochten), in vergelijking met die die zich voordoen vóór het contact met de patiënt (25,2%) of vóór een zuivere of invasieve handeling (33%) (zie tabel 1). 

Tabel :1 Overzichtstabel naleving zorgverleners Benin, audit 2018.

Het inwrijven van de handen met een hydroalcoholische oplossing (HAO) is intussen een kwaliteitsnorm voor handhygiëne. In alle situaties moet deze praktijk worden toegepast, zolang de handen niet bevuild zijn met bloed of een andere lichaamsvochten.  Het gebruik van een hydroalcoholische oplossing is in de zorg nog niet ingeburgerd. Van de 438 uitgevoerde hygiënehandelingen, ging het slechts in 27,9% om het inwrijven van de handen. In de overgrote meerderheid van de gevallen waarin handhygiëne werd toegepast, was er iets fout met de duur en de techniek. De facto respecteerde slechts 6% van de zorgverleners de 30 seconden die het inwrijven van de handen met een hydroalcoholische oplossing moet duren, terwijl niemand de 60 seconden durende handwasbeurt met water en zeep respecteerde. Het is echter bekend dat de contacttijd een essentiële parameter is voor een optimale efficiëntie. Rekening houdend met de dynamiek van de bacteriële kolonisatie van de handen, is enkel het aanbrengen van een snel beschikbaar antiseptisch middel een alternatief dat verenigbaar is met de opeenvolging van de zorgprocessen. (3).

Ook op vlak van de basisvereisten handhygiëne is nog veel werk aan de winkel. Ongeveer een vierde  van de zorgverleners droeg juwelen, >90% daarentegen had kort/samengebonden haar tijdens de zorgverstrekking, wat een meer dan eervol resultaat is. Wat de nagels betreft, beschikte 91% van de zorgverleners over korte nagels zonder nagellak, had 7,2% korte nagels met nagellak en droeg 1,8% kunstnagels.

Aan de hand van het WHO-infrastructuurrooster zijn we aan het einde van elke maand bij de verschillende ziekenhuizen langs geweest om een stand van zaken op te maken van de verschillende beschikbare infrastructuren. Dit rooster bestaat uit 28 vragen en in tabel 2 geven we een overzicht van de belangrijkste items.

Vaak zijn de locaties van de bestaande infrastructuren in de ziekenhuizen slecht gekozen, bv. een lavabo die zich ver van de consultatieruimtes bevindt. Handalcohol is slechts één week op drie beschikbaar en in sommige ziekenhuizen zijn er geen «reminders». 

Tabel 2: Overzicht van de beschikbare infrastructuren en middelen in de ziekenhuizen in Benin, 2018.

Legende : De drie kleuren betekenen het volgende: 
Rood = totaal gebrek aan infrastructuur
Oranje = afwisselende beschikbaarheid (verbetering nodig)
Groen = infrastructuur altijd beschikbaar.

 De uitdagingen voor de komende jaren 

• Om te beginnen moet in de ziekenhuizen hydroalcoholische oplossing worden bereid, of moet worden aangeleerd hoe dat moet gebeuren, om er minstens voor te zorgen dat het tijdens de zorgverlening makkelijker en frequenter kan worden gebruikt.

• Ten tweede zullen we de verpleegkundigen en leden van het CLIN (Comité de Lutte contre les Infections Nosocomiales, of comité ter bestrijding van ziekenhuisinfecties) opleidingen geven over de techniek en het belang van hygiëne bij het terugdringen van ziekenhuisinfecties. Deze CLIN’s bestaan in alle ziekenhuizen maar er is niet altijd een actieplan voor handen, dat jaarlijks wordt gevalideerd en uitgevoerd. 

• Ten derde zullen we verschillende communicatiemiddelen (affiches, posters, flyers) opstellen en ophangen. De zorgverleners in de ziekenhuizen zullen helpen om deze affiches in een door iedereen begrijpbare taal in de verband- en hospitalisatiezalen uit te hangen. 

• Ten vierde moeten we patiënten en bezoekers centraal plaatsen bij handhygiëne. Een aantal heeft dat met succes geïmplementeerd.(5) Kleine bordjes met emoticons die patiënten in de ziekenhuisgangen ophangen, met daarop korte en krachtige zinnen zoals: «Vergeet je handen niet te wassen», «Zijn je handschoenen wel proper?»… «Was je handen en bescherm ons allen». Tot slot worden de verschillende diensten en het Ministerie van Volksgezondheid nauw bij deze verschillende processen betrokken, om ons te helpen de uitdaging van «Clean your hands save lives» in Benin waar te maken. 

Bibliografie 

1.Allegranzi B, Pittet D. Role of hand hygiene in healthcare-associated infection prevention. Journal of Hospital Infection. 2009;73(4):305-15.

2.Pittet D, Allegranzi B, Boyce J, World Health Organization World Alliance for Patient Safety First Global Patient Safety Challenge Core Group of E. The World Health Organization Guidelines on Hand Hygiene in Health Care and their consensus recommendations. Infect Control Hosp Epidemiol. 2009;30(7):611-22.

3.D. HSPVP. Alcohol- Based Handrub Improves Compliance With hand Hygiene in Intensive Care Units. . Arch Intern Med. 2002;162:1037-43.

4. Yehouenou CL. Dohou A. Fiogbe A. Esse M. Degbey C. Simon A. and Dalleur O. Hand hygiene in surgery in Benin: opportunities and challenges. Antimicrobial resistance Infection Control. 2020; 1-8.

5. Eriksson K, Gaube S, Tsivrikos D, Dollinger D, Lermer E. How a smiley protects health: A pilot intervention to improve hand hygiene in hospitals by activating injunctive norms through emoticons. Plos One. 2018;13(5).

◄ Terug naar inhoud

Nieuwigheden

Wetenschappelijke agenda

  • maart 2024
  • 28/03
    BICS Symposium
  • april 2024
  • van 8/04 tot 11/04 || in Edinburgh
    The Microbiology Society Annual Conference
  • van 23/04 tot 24/04 || in Birmingham
    Infection and Prevention Control (IPC)
  • van 27/04 tot 30/04 || in Barcelona
    34th European Congress of Clinical Microbiology and infectious diseases
  • mei 2024
  • van 16/05 tot 17/05 || in Louvain-La-Neuve
    18ème Rencontre Internationale Francophone des Infirmiers et Infirmières (RIF)
Bekijk de volgende evenementen

Schrijf ook een artikel !

Vacatures

Onze partners

Flux RSS

Subscribe

REDACTIE

Ontdek de andere online nummers van het tijdschrift

Het volledige archief

Ontdek onze special

Uitwisseling van ervaringen